I love you, Tom Waits

„ცხოვრებას ჩამოვრჩი, სახლში დისკიანი ტელეფონი მაქვს. ვფიქრობ პროგრესი იძულებითი ცნებაა და უკვე აკვიატებულ იდეად გადაიქცა. ისეთი გრძნობა მაქვს, რომ ადამიანები სახლიდან აღარ გამოდიან, სხედან კომპიუტერებთან და ყველაფერს მხოლოდ ინტერნეტით იგებენ. მაგრამ რაც ხელმისაწვდომი და პოპულარულია, არ ნიშნავს, რომ აუცილებლად კარგია. საკანალიზაციო მილიც სასარგებლოა, შარდს და ქიმიკატებს ჩაცლიან ხოლმე. აი რატომ ღირს წყლიანი ბოთლი გაზიან ბალონზე ძვირი. მე მეჩვენება, რომ რევოლუციის ცენტრში ვართ და არავინ იცის სად დაიწყება ციდან ქვების სროლა.“

ტომ ვეითსი იმ ადამიანთა რიცხვს განეკუთვნება, სამოთხეში მოხვედრა რომ არ სურთ. იმიტომ, რომ იქ არც ღამის კლუბები იქნება და ვერც მეგობრებს და მისთვის საინტერესო ხალხს შეხვდება. მახსოვს ერთხელ ვთქვი, წარმოგიდგენიათ ჯოჯოხეთში რა მაგარი ხალხია თავმოყრილი თქო? და ჩემმა მორწმუნე ნაცნობებმა კინაღამ ჩამქოლეს. ასე ვფიქრობ, რა ვქნა? აი, ტომსაც ასე ჰგონია. ლოგიკურია. მიდი და ედავე.

როგორც ჩანს, ლეგენდებით მარტო ქართველები არ ირთობენ თავს. ტომ უეითსზეც ბევრი ლეგენდა არსებობს. ერთ–ერთის მიხედვით ის პომონის უპატრონო ბავშვთა სახლში გაიზარდა და მისი გვარიც გაზეთში გამოქვეყნებული განცხადებიდან მოდის – Tom Waits for New Parents(ტომი ელოდება ახალი მშობლებს). მეორე ვერსიით ის რუმინელი ებრაელია, მესამენი ამბობენ, რომ ის სამგზავრო ავტომანქანის უკანა სავარძელზე დაიბადა...... და კიდევ ათას მსგავს ისტორიას ამოიკითხავთ სხვადასხვაგან.

თვითონ ტომს უყვარს ჟურნალისტებთან ათასგვარ სისულელეზე საუბარი. ვერც გაიგებ, როდის ამბობს მართალს და როდის თხზავს ტყუილს.

ბლოკნოტში იწერს მისთვის საინტერესო ამბებს და მერე ყვება, რატომ არ მუშაობენ თეატრები ორშაბათობით. იმიტომ, რომ ადრე სწორედ ამ დღეს ხდებოდა სიკვდილმისჯილთა დასჯა საჯაროდ, მოედნებზე; იხსენებს, როგორ გადააქცია პიანინო მაგიდად, რომელზეც ჭიქებს და პალტოებს აწყობდნენ.... მიაჩნია, რომ ცხოვრებაში სასწაულების დეფიციტია. ამიტომაც უყვარს ზებუნებრივი ამბები. „ნუ მომცემთ მათი მოყოლის საშუალებას, თორემ შემიძლია მარადიულად ვილაპარაკო და შეგაშინოთ კიდეც“.

სინამდვილეში კი 1949 წლის ზამთარში, სან დიეგოში დაიბადა. სკოლის მასწავლებლების ოჯახში. მამას თმის შესაჭრელად მექსიკაში დაყავდა. იქ უფრო ადვილად და იაფად შოულობდა დასალევს. პატარა ტომი კი მექსიკის ტრასებზე ავტოსტოპით სეირნობდა.

11 წლის იყო, როცა მამამ მიატოვა. დედასთან ერთად ჯერ კალიფორნიაში ცხოვრობდა. მერე კი ისევ მშობლიურ სან დიეგოს დაუბრუნდა, ამერიკა–მექსიკის საზღვარზე. დიდი დეპრესიის ხანა კარგა ხნის დასრულებული იყო ამერიკაში, მაგრამ ტომს სახლში პიანინო მაინც არ ჰქონდა. იძულებული იყო მეზობლის სახლში ევლო და იქ ევარჯიშა დაკვრაში. მოგვიანებით იტყვის, რომ როკ მუსიკოსებს შორის კეთილდღეობაში გაზრდილი ადამიანები არ არსებობენ. ყველას აქვს რაღაც სულიერი ტრავმა, რაც მათ ამ გზის არჩევისკენ უბიძგებს. „კომპენსაცია კი რა არის? ერთხელაც Life-ის ყდაზე რომ მოხვდები? შენ ხომ მთელი ბავშვობა მამას ეძებდი“.

მისი პირველი მუსიკალური მოღვაწეობა ჯგუფ “The system”-ს უკავშირდება. პარალელურად მუშაობდა “Napoleon Pizza House”-ში, რომელიც დღემდე ახსოვს და ამბობს, რომ ისეთი ბედნიერი მას მერე აღარც ყოფილა, როგორც მაშინ, როცა იქ თეფშებს რეცხავდა.

პირველი ალბომი “Closing Time” 1973 წელს ჩაწერა. სულ რაღაც 24 წლის იყო. ამას მოყვა “Nighthawks at the dinner”, 1975–ში.

ჩემი მიზანი არაა, ქრონოლოგიურად ჩამოვთვალო, რომელ წელს რომელი ალბომი გამოუშვა ტომ ვეითსმა. მთავარი ისაა, რომ მის სიმღერებში ნამდვილი ამერიკა ჩანს. არა ისეთი, როგორადაც ის სარეკლამო ბუკლეტებზეა წარმოჩენილი. უსმენ და შეიგრძნობ სამყაროს, რომელიც სამუდამო მარტოობისთვისაა განწირული. უსმენ და გახსენდება ფოლკნერი, კერუაკი, კიზი. უიღბლობა. მსოფლიო სევდა. ხანდახან ვფიქრობ, რომ ის ახალგაზრდა არასდროს ყოფილა.

მისი კერპი ბობ დილანი იყო, თუმცა Woodstock-ი, make peace, no war და flower power დიდად არასდროს აინტერესებდა. წერდა თავის ჯაზ ბლუზებს, მარტივ, მაგრამ არაბანალურ, ნაღვლიან ბალადებს და სულაც არ ადარდებდა, გახდებოდა თუ არა თავისი სიმღერებით პოპულარული. მისი პირველი ხმისჩამწერი სტუდია „Asylum records”-ი თავის დროზე ფიქრობდა, რომ მუსიკოსი თავის კარიერას მიზანმიმართულად ღუპავდა.

“Closing Time” -დან „heartattack and wine“-მდე მისი მუსიკა ერთგვაროვანია. თითქოს თვითონაა თავისი სიმღერების ლირიკული გმირი – ილუზორული ანარეკლი სარკიდან. ყველა სიმღერა ძალიან მელოდიურია. როცა უსმენ, ხან სევდიანდები, ხან სასოწარკვეთაში ვარდები, ხანდახან შეიძლება გაგეღიმოს კიდეც. ამ ყველაფერს ალბათ თავისი ყველასგან განსხვავებული ხმის ტემბრითაც აღწევს.

80–იანების მერე თითქოს იცვლება. სიმღერები უფრო დაძაბული და ნევროტული ხდება. თითქოს გაორდა. ბევრი ამბობდა, რომ ის გაუგონარ აბდაუბდას წერს. ამაზე ერთხელაც იტყვის: „უცებ მივხვდი, რომ ჩემი მუსიკისთვის სულ ერთია ვისზეა სიმღერა“. ის პოპულარობისთვის არასდროს წერდა. ორიგინალურობის და ექსცენტრულობის თამაში არც სჭირდება. ეს ისედაც აქვს, ბუნებრივად. და საერთოდაც, ახალი სიმღერების წერას მაშინ იწყებს, როცა ძველი ბეზრდება.

საკონცერტო ტურნეები ყოველთვის ზედმეტ თავის ტკივილად მიაჩნდა. ალბათ გასტროლების მიმართ უარყოფითი დამოკიდებულება მას შემდეგ გაუჩნდა, რაც 70–იან წლებში ფრენკ ზაპასთან ერთად კონცერტზე გამოსული, მსმენელმა სცენიდან სტვენით გააცილა.

წარმოუდგენელია მის მუსიკას სტადიონებზე და მრავალათასიან მოედნებზე, ეგზალტირებულ ბრბოსთან ერთად უსმინო. ეს მარტოხელების სიმღერებია.

ბოლო დროს პატარა დარბაზებიც აღარ იზიდავს. თუმცა მსმენელი ყოველთვის იტოვებს იმედს, რომ კონცერტს ხანდახან მაინც ჩაატარებს. მის ბრიტანულ კონცერტზე, რომელიც ალბომ „Real Gone“–ის გამოსვლას მიეძღვნა, ბილეთები 30 წუთში გაიყიდა.

კონცერტები არ უყვარს, სამაგიეროდ მოსწონს მისი სიმღერების რადიოში გაჟღერება. სახალისოაო, ამბობს.   ვერ იტანს, როცა სიმღერა კომერციული მიზნით გამოიყენება. ამის გამო დიდი ხნის წინ სასამართლოშიც ჰქონდა დავა და სხვათა შორის ეს პროცესი მოიგო. სამაგიეროდ უყვარს, როცა მის ქავერს კარგი მომღერალი ასრულებს. განსაკუთრებული კმაყოფილებით ჯონი კეშის ნამღერ „Down there by the train“-ს იხსენებს, ბრიუს სპრინგსტინმაც იმღერა „Jersey girl“ და საკმაოდ კარგად. სხვებმაც, მაგრამ ახლა რატომღაც მხოლოდ ეს ორი გამახსენდა.

ყველაზე ამაღელვებელ მუსიკად, სიმფონიური ორკესტრის ინსტრუმენტების აწყობის პროცესი მიაჩნია. (აი კიდევ ერთი დამთხვევა, ჯოჯოხეთის არ იყოს :–)) ) სასურველია, რომ ეს გაშლილ მინდორში ხდებოდეს და თან ერთვოდეს უცაბედად ცაში გამოჩენილი თვითმფრინავის, ან ტრასაზე ჩავლილი სატვირთო მანქანის ხმიანობა.

ბოლო წლების სიმღერები რაღაცნაირად სულ გახსენებს 2001 წელს ამერიკის თავს დატეხილ ტრაგედიას, ერაყს. სიცარიელის თემა კიდევ უფრო მძაფრდება.

„I'm not fighting
For justice
I am not fighting
For freedom
I am fighting
For my life
And another day
In the world here
I just do what I've been told
You're just the gravel on the road
And the one's that are lucky
One's come home
On the day after tomorrow“

ტომი ერაყში დაღუპული ამერიკელი ბიჭის წერილს ყვება. რომელიც არც სიმართლისთვის და არც თავისუფლებისთვის არ იღწვოდა იქ. ის საკუთარი ცხოვრებისთვის იბრძოდა. და აქვე მისი კიდევ ერთი ნაღვლიანი ფრაზა „Make it Rain“-იდან – „I want to believe in the mercy of the world again” (ვოცნებობ ისევ დავიჯერო სამყაროს გულმოწყალება). „Real Gone“-ში ყველაზე მძაფრადაა ხაზგასმული სიკვდილის თემა. თვითონ ჩვეული ექსცენტრულობით აცხადებს, რომ ეს ალბომი ყველაზე მეტად პატარა ბავშვებს მოსწონთ. იმიტომ, რომ მათ უყვართ სიკვდილზე სიმღერების მოსმენა. და საერთოდაც „Real Gone“-ი საცეკვაო ალბომია. იმასაც ამბობს, რომ ამ ალბომში შესული სიმღერები კუბისტური ფანკია და ისინი საკუთარი სახლის აბაზანაში ჩაწერა. მის ჩაწერაში ცოლი და შვილი, კესიც დაეხმარნენ. მიაჩნია, რომ ეს მისი ოჯახური ბიზნესია და ფერმერი რომ ყოფილიყო, მთელი მისი ოჯახი ერთობლივი ძალებით მიწასაც მოხნავდა.

სხვათა შორის, ბევრს ჰგონია, რომ ტომ ვეითსის კინო კარიერა ჯიმ ჯარმუშთან თანამშრომლობით დაიწყო. სინამდვილეში , მისი დებიუტი კინოში ფრენსის ფორდ კოპოლას უკავშირდება, ფილმით „One From the Heart“. იმედგაცრუებული და ძალაგამოცლილი ტომი რეჟისორს თანამშრომლობაზე დათანხმდა. ამ ფილმმა მას ოსკარის ნომინაცია მოუტანა ორიგინალური საუნდტრეკისთვის. თუმცა ეს ამბავი ტომს დიდად არც ანაღვლებდა. კრიზისი დაძლია და თანაც, სწორედ აქ გაიცნო მომავალი მეუღლე, კეტლინ ბრენანი, რომელიც მას მერე მისი შეუცვლელი თანაავტორია.

შემდეგ იყო ჯარმუში, „down by Law“, “Coffee and Cigarette ”….. ის ყოველთვის სიამოვნებით თანხმდება ამ უფულო რეჟისორთან თანამშრომლობას. მისთვის ერთგვარი პატივიცაა, თავისი წვლილი შეიტანოს ჯარმუშის ფილმებში – ზოგან მსახიობია, ზოგან, ფილმის კომპოზიტორი. ფაქტია, რომ მისი გამოჩენაც და მისი მუსიკაც ჯარმუშის  ფილმებს უფრო კარგს ხდის.

1987 წელს ჯეკ ნიკოლსონთან ერთად ითამაშა ჰექტორ ბაბენკოს ფილმში „Ironweed“.

1992 წელს კოპოლამ ისევ მიიწვია. ამჯერად „დრაკულაში“, ეპიზოდურ როლში. ამავე წელს მისმა „Bome Machine“-მა “გრემი“ დაიმსახურა, როგორც საუკეთესო ალტერნატიულმა ალბომმა.

„გრემი“ საუკეთესო ალტერნატიული როკ ალბომისთვის, „The Black Rider“-ით მიიღო. ამ ალბომის მიხედვით რობერტ უილსონმა სპექტაკლი დადგა. ამას მოყვა თეატრალური დებიუტი „Frank’s Wild Years“, რომლის შექმნაში დიდი მონაწილეობა მიიღო კეტლინ ბრენანმა, ტომის მეუღლემ.

1999 წელს გამოსულმა ალბომმა „Mule Variations“ -მა მილიონ გაყიდულ ეგზემპლართან ერთად მას კიდევ ერთი “გრემი“ მოუტანა, ამჯერად საუკეთესო თანამედროვე ფოლკ ალბომისთვის.

მერე იყო ტონი სკოტის ფილმი, „დომინო“ – 2005–ში. და რობერტო ბენინის კომედია, „The Tiger and the Snow“, სადაც საკუთარ თავს თამაშობს.....

და კიდევ ბევრი მუსიკა, ფილმი, სპექტაკლი.........

შეუძლებელია ერთხელ მოისმინო ტომ ვეითსი და მისი სხვა სიმღერების ძებნა არ დაიწყო. მახსოვს, საკმაოდ პატარა ვიყავი, პირველად რომ მოვისმინე მისი „Jesus gonna be here“. ჰო, ეს იყო პირველი სიმღერა, რომლითაც ტომ ვეითსი გავიცანი. მერე მახსოვს, როგორ დავეძებდი ყველგან და როგორ მიხაროდა, რამეს თუ წავაწყდებოდი სადმე. მაშინ ასე ადვილი არ იყო. მაშინ არც youtube-ი არსებობდა და არც რაიმე სხვა საძიებო საშუალება. რა youtube-ი, კომპიუტერი არ გვქონდა ნანახი. თბილისი ინგრეოდა. ღამ–ღამობით, ელემენტებიან მაგნიტოფონში ვუსმენდი ტომ ვეითსის, სხვადასხვა ადამიანების წყალობით შეკოწიწებულ და მრავალჯერ მანიკურით დაწებებულ კასეტას. დღემდე ვერ მომინელებია, რომ დავკარგე. თეთრი კასეტა, პასტით მიჯღაბნილი წარწერით – Tom Waits.

სხვათა შორის, რელიგიურ თემაზე დაწერილი „Chocolate Jesus“–ის გამო გააკრიტიკეს. მკრეხელი ეძახეს. არადა სიმღერა იმ კაცზეა, კვირაობით ეკლესიაში წასვლის ნაცვლად ტკბილეულობის მაღაზიაში რომ დადის. კაცი, რომელიც ყოველი კვირის ბოლოს „შოკოლადის იესოს“ მიირთმევს. არც მაშინ მესმოდა და არც ახლა, რატომაა ეს სიმღერა მკრეხელური. უმრავლესობა რეალურ ცხოვრებაში ხომ ზუსტად ასე იქცევა?

ნება რომ მომცენ, შეიძლება დაუსრულებლად, თავის მომაბეზრებლად ბევრი ვილაპარაკო ტომ ვეითსზე. განსაკუთრებით სასიამოვნოა, ვინმე თანამოაზრეს თუ ვიპოვი. სათითაოდ რომ ჩამოთვლი ყველა სიმღერას, რომელიც გიყვარს და თან დაამატებ, რომ ერთ–ერთი ყველაზე საყვარელი „The World Keeps Turning“-ია, თუმცა იმასაც დაეთანხმები, ვინც გეტყვის, რომ მას „I’ll Shoot the Moon“ უყვარს, ან „You are innocent when you dream“, ან “If I have to go”, ან „Hold on“ ან…... ან........ ეს ჩამონათვალი რომ განვაგრძო, ალბათ ძალიან შორს წავალ. ბევრი ფურცელი გაივსება. და ყოველ ჯერზე აღფრთოვანებით ვიტყვი – აუ, ხოო, ეგეც რა მაგარია.......

ჩემი ოცნებების უმრავლესობა არარეალურია. მათ შორისაა ისიც, რომ მინდა, ერთხელ მაინც მოვახერხო და მოვხვდე ტომ ვეითსის კონცერტზე. ვიცი, რომ აბსურდია, მაგრამ მაინც ვოცნებობ. არადა, ხომ შეიძლება მართლა გათენდეს ასეთი დილა? თუმცა ალბათ მაინც ბოლომდე მეგონება, რომ სიზმარს ვხედავ, ტკბილ სიზმარს, სადაც ცოცხლად მღერის ტომ უეითსი. მოსაწევადაც არ გავალ, არცერთხელ, სანამ არ იტყვის წავედიო. 

და მერე ვერავინ მეტყვის, რომ ჩემზე ბედნიერია.